Het klinkt misschien raar om het te hebben over de rol die je hebt bij het beïnvloeden van het denken en doen van anderen in groepssituaties. Iedereen weet toch wel wat die rol is en wat een trainer doet? Toch bestaan er veel verschillende definities en daarmee ook verschillende verwachtingen. Het is daarom belangrijk om ook bij jezelf stil te staan over jouw definitie van trainer. Probeer eens op een rij voor jezelf te zetten: Wat vind jij eigenlijk dat je bent als je trainer bent? Op welke manier vlieg jij een training aan? Wat verwacht je daarbij van jezelf? Welke dingen mogen deelnemers daarbij van je verwachten?
In de praktijk wordt het woord trainer vaak gebruikt terwijl eigenlijk docent wordt bedoeld: iemand die kennis overdraagt, een expert-rol heeft en het gedrag van deelnemers en de groepsdynamiek vanuit een positie van autoriteit aanstuurt. Je merkt het al, wat mij betreft is een trainer iets anders: ik zie een effectieve trainer als iemand die een groep deelnemers begeleid in een leer- en ontwikkelproces en stuurt op het realiseren van de vooraf vastgestelde doelen. Een trainer is iemand die mikt op korte en lange termijn impact bij de deelnemers en zijn eigen kennis, vaardigheden en expertise daarbij als middel inzet. Iemand die ervoor zorgt dat de deelnemers meer in hun kracht komen te staan en ze iets meegeeft waardoor ze ook steviger in hun schoenen staan bij toekomstige uitdagingen. Of het nu gaat over het groepsgewijs overbrengen van kennis, het versterken van vaardigheden, of het veranderen van houding en gedrag.
Als docent werk je vanuit een positie van autoriteit, als trainer vanuit een positie van gelijkwaardigheid
De definitie van trainer is wat mij betreft ook moeilijk te vatten in één zin. Het is een combinatie van een aantal elementen, die in samenhang met elkaar worden ingezet en die elkaar versterken. Het mooie van deze interpretatie is dat je als trainer de deelnemers actief voedt in hun zelfvertrouwen, hun gevoel van expertise en autonomie. En dat zij vanuit deze positie van kracht de nieuwe kennis, vaardigheden en oplossingen daadwerkelijk gaan uitproberen en toepassen. En dat betekent weer dat de successen die ze daarmee realiseren, ook echt van hun zijn waardoor ze dit ook langer volhouden.
- Gastheer/gastvrouw: het borgen van sfeer en veiligheid
Je hebt een belangrijke rol in het initiëren en borgen van een prettige, veilige en effectieve leeromgeving. In de rol van gastheer/gastvrouw is het daarom belangrijk om te borgen dat de deelnemers zich welkom voelen, dat ze zien dat jij zin hebt in de training, dat ze zich serieus genomen voelen, dat ze zich bij jou en de andere deelnemers op hun gemak voelen en dat ze bereid zijn om hun mening te uiten, vragen te stellen en nieuwe dingen te oefenen. Het gaat er ook om dat je de deelnemers helpt om vanuit een leeroriëntatie aan de training deel te nemen en niet vanuit een prestatie oriëntatie.
- Groepsbegeleider: het begeleiden van het groepsproces
Omdat trainingen altijd plaatsvinden met een groep deelnemers is het belangrijk dat je een effectief groepsproces borgt en dat je actief stuurt op een effectieve groepsdynamiek. Je borgt dat alle deelnemers tot hun recht komen en met hun individuele doel aan de slag kunnen. Je borgt dat deelnemers op een prettige en opbouwende manier met elkaar omgaan en elkaar respecteren. Het is immers belangrijk dat je samen met de deelnemers ervoor zorgt dat je met elkaar een leuke en zinvolle dag hebt. Maar je rol als groepsbegeleider gaat verder dan dat: het gaat er ook om dat je de groep als bron benut en peer learning bevordert. Je borgt daarmee dat deelnemers niet alleen van jou, maar ook van elkaar leren (wat vaak meer impact heeft).
Je probeert zoveel mogelijk uit de deelnemers te halen, niet er zoveel mogelijk in te stoppen
- Expert: het overbrengen informatie, kennis en gedrag
In bijna alle trainingen is het belangrijk om informatie over te dragen of expertise te laten zien op het onderwerp, zodat de deelnemers van jouw kennis, jouw ervaring en concreet (voorbeeld)gedrag kunnen leren. Het is dan ook een belangrijke rol om een theorie, model of informatie begrijpelijk over te brengen. Daarbij is het belangrijk dat je je hebt verdiept in deze materie, dat je die kan vertalen naar de dagelijkse praktijk van je deelnemers, simpel en gestructureerd kunt maken voor de deelnemers, dat je voorbeelden kan geven, maar misschien nog wel het allerbelangrijkste: dat je het in je eigen gedrag terug laat komen. Niks is zo funest voor de impact van een training over feedback geven dan dat jij als trainer op een andere manier feedback geeft aan de deelnemers dan dat in het model staat dat je aan de deelnemers hebt uitgelegd.
- Facilitator: de deelnemers helpen om gedragsverandering te realiseren
Vaak is een verandering in gedrag een doel van trainingen. Je focus ligt daarbij in het duurzaam veranderen van het denken en doen van de deelnemers. Het is aan jou om die gedragsverandering te faciliteren en te borgen door de deelnemers mee te nemen in de voor- en nadelen van verschillend gedrag, helpt hun zelfvertrouwen te vergroten, ervarend leren en oefenen mogelijk te maken en de deelnemers hun (leer)proces te gunnen, ook al betekent het dat de deelnemers soms dingen doen die in jouw ogen fout zijn.
- Inbedder: duurzame impact borgen
Ik vind dat je als trainer verder moet kijken dan de training zelf en de korte termijneffecten. Om te voorkomen dat de training maar beperkte, of kortdurende impact heeft, is het is belangrijk dat je als trainer al tijdens de training al mikt op lange termijn effecten en op duurzame impact. Je kunt tijdens de training werkvormen aanpassen, je eigen gedrag daar op afstemmen en de deelnemers iets meegeven zodat de impact van de training langer beklijft. Ook is het belangrijk om als trainer aandacht besteden aan de inbedding van de training: hoe sluit de training aan op wat de deelnemers hiervoor hebben gedaan? Is een dag training wel voldoende of is er opvolging of voorbereiding nodig? En hoe kun je de training benutten om een basis te leggen voor het vervolg?
