Steeds vaker wordt gewerkt met protocollen: gespreksprotocollen, trainingsprogramma’s en leidraden voor groepsvoorlichting. Een ontwikkeling die bedoeld is om willekeur te voorkomen, kwaliteit te borgen en de professional te ondersteunen. Ook worden protocollen gebruikt in experimenten, om te borgen dat de werkwijze in een experimentele groep geborgd wordt.
Maar hoe verhoudt het werken met een protocol zich tot professionele expertise en ruimte om je eigen keuzes te maken?
Protocol en professional: een mooie combinatie?
Een protocol kan een belangrijk hulpmiddel zijn om je doelen te realiseren. In gesprekken, voorlichtingen en trainingen. Maar hoe verhoudt zich dit tot jouw professionele expertise? Je brengt immers je eigen persoonlijkheid, stijl en tempo in. En daarmee kun je inhaken op een specifieke cliënt of groep op een specifiek moment. Je kunt je (voorbeeld)gedrag en focus aanpassen en inspelen op weerstanden en vragen die concreet spelen. Iets wat niet vast te leggen is in een protocol, toch? Het protocol is dus niets meer en niets minder dan een hulpmiddel: jij bent als professional nog steeds je belangrijkste instrument.
Daarmee is niet gezegd dat je zomaar kan afwijken van een protocol. Het protocol zit immers niet voor niks op een bepaalde manier in elkaar. Je mag er van uitgaan dat er goed over is nagedacht en dat er een logica achter de keuze zit van degene die het protocol heeft ontwikkeld. Het biedt je allerlei handvatten voor planmatig en procesmatig werken. Tegelijkertijd kan het niet de bedoeling zijn dat een protocol een belemmering of een keurslijf wordt. Of dat een protocol ervoor zorgt dat je als professional ophoudt met observeren, nadenken en schakelen in de manieren waarop je bij deze cliënt of deze groep, op dit moment, het beste doelen kan realiseren. Daar zit immers je toegevoegde waarde als professional.
Wat maakt een goed protocol?
Met een goed protocol borg je een duidelijke leidraad voor voor jezelf en de cliënt(en). Meestal is het protocol door iemand anders ontwikkeld. Het is dan ook belangrijk om te kijken of dit een protocol is waar jij mee uit de voeten kan. Een goed protocol biedt in ieder geval de volgende onderdelen:
- Concrete beschrijving van de doelen: Wat is het doel van het gesprek, de training of de voorlichting? Wat is de aanleiding?
- Concrete beschrijving van:
- De cliënt: Wat weet/kan de cliënt al? Wat is hiervoor gebeurd?
- De groep: Wat weten/kunnen de deelnemers al? Hoe heterogeen/homogeen is de groep? Kennen de deelnemers elkaar al?
- Overzicht van de benodigde materialen en middelen
- In de bijlage bijvoorbeeld de bestanden voor bijvoorbeeld presentaties, hand-outs en werkboeken
- Opbouw en logica van de onderdelen
- Suggesties voor varianten en overwegingen als je in tijdsnood of andere lastige situaties beland
- Beschrijving van de onderdelen
- Doel van het onderdeel
- Werkwijze (met eventuele varianten)
- Link tussen dit onderdeel en de onderdelen ervoor en erna (opbouw)
- Suggesties voor instructie/uitleg.
Met een goed protocol kun je als professional makkelijker je doelen realiseren, omdat je meer aandacht overhoudt om die dingen te doen die niet in een protocol vast te leggen zijn. En als je het protocol als een hulpmiddel ziet en niet als een keurslijf, zijn jij en het protocol pas echt een mooie combinatie!
Nieuwsgierig hoe je zelf een goed protocol kan ontwikkelen? Kijk dan eens hier voor een interessante training.
