Een aantal jaar geleden tijdens mijn opleiding, de lerarenopleiding Duits, hoorde ik voor het eerst van de psychologische basisbehoeften autonomie, relatie en competentie (Deci & Ryan, 1985). Om een krachtige leeromgeving te kunnen creëren, moet aan deze drie basisbehoeften worden voldaan. Leerlingen zullen geen Duits (maar uiteraard ook geen andere leerstof) leren zonder gevoel van autonomie, relatie en competentie te hebben. Aan leraren dus de taak om deze tijdens de les bij leerlingen te voeden. Maar wat houden deze behoeften in?
Autonomie gaat over de mate waarin je in staat bent en de ruimte krijgt om je eigen keuzes te maken en te bepalen wat je doet en wat er gebeurt. Met relatie wordt de behoefte aan het ervaren van een fijne band met anderen bedoeld. Competentie verwijst ten slotte naar het vertrouwen dat je hebt dat je een taak succesvol kan uitvoeren.
Mijn gehele opleiding en gedurende al mijn stages ging ik hier natuurlijk ijverig mee aan de slag. Ik gaf leerlingen keuzes tijdens m’n lessen, ik deed mijn uiterste best om ervoor te zorgen dat ze zich gezien en veilig voelden in mijn lessen en ik vierde successen met ze, voedde het zelfvertrouwen en probeerde altijd aan te sluiten op hun niveau. En… dat was nog maar het begin van mijn reis met de basisbehoeften.
Na de lerarenleiding Duits ging ik namelijk verder studeren: Onderwijswetenschappen aan de universiteit. Ik leerde hier waar de basisbehoeften zich in het grotere plaatje bevinden. De basisbehoeften maken deel uit van de zelfdeterminatietheorie. Een macrotheorie over de menselijke motivatie en één van de best onderbouwde en meest bruikbare psychologische theorieën. Door alleen al op de basisbehoeften in te spelen kun je al zoiets groots en belangrijks als (intrinsieke) motivatie aanboren. Dat is toch gaaf?! Het onderwerp van mijn scriptie was dan ook snel gekozen, want daar wil ik wel iets mee! In mijn scriptie ‘Real-Time Motivatie bij Duits en Wiskunde: De Rol van Autonomie-Ondersteuning’ stond de behoefte autonomie centraal. Heel leuk om met een specifieke behoefte bezig te zijn, zodat je er helemaal op in kan zoomen. Zó leuk, dat ik nu nog in samenwerking met de Universiteit van Utrecht bezig ben met het schrijven en indienen van een wetenschappelijk artikel gebaseerd op deze scriptie.
En toen kwam ik in het sociaal domein terecht. Betekende het verlaten van het onderwijs en het starten met werken in het sociaal domein dan ook het afscheid van Deci en Ryan? Welnee! Zie het voldoen aan de basisbehoeften als de drijvende kracht voor groei, persoonlijke ontwikkeling en gedragsverandering. Dit is natuurlijk iets waar we in het sociale domein zeker mee te maken hebben. Om gedrag beter te kunnen begrijpen, kunnen we ons richten op de basisbehoeften. Want kijk, waarom staat iemand die verplicht wordt te solliciteren niet te juichen en schiet hij in de weerstand? Daar kunnen de basisbehoeften antwoord op geven.
- Denk je dat diegene zich autonoom voelt (autonomie)?
- En denk je dat diegene zich gezien voelt als persoon of meer als het zoveelste nummertje (relatie)?
- En kun je ervan uitgaan dat iedereen het gevoel heeft die sollicitaties tot een succes te brengen (competentie)?
Ik denk het niet… Dus ook in het sociale domein (en eigenlijk overal) verdient het voeden van de basisbehoeften de aandacht. Gelukkig maar, want dan ik mij er nog heel veel mee bezig houden. En om het nog mooier te maken kwam mijn leidinggevende, Femke, een tijdje terug met een mooi onderbouwd verhaal om er niet drie, maar vier basisbehoeften van te maken. Relatie is zo’n brede behoefte, die zou je best op kunnen splitsen in affectie (erkenning en waardering voor wie jij bent als mens) en inclusie (erkenning voor je aanwezigheid: je hoort ergens volwaardig bij waar je ook bij wilt horen). Heel verhelderend voor als je er in de praktijk mee wilt werken. Ik was overtuigd! Dus ook ik ben gaan denken in vier behoeften. Sorry Deci en Ryan, maar het maakt de behoefte relatie écht wat concreter.
En nu.. nu kom ik er volgens mij helemaal niet meer vanaf. Hoor ik over een ruzie? Of kijk ik een talkshow en merk ik wrijving in het gesprek? Dan gaan in mijn hoofd de rateltjes aan: “Goh, welke basisbehoeften staan onder druk? En kan ik een manier bedenken hoe ze in de situatie toch gevoed kunnen worden?” Maar mij hoor je niet klagen hoor, het is best leuk om er zo over na te denken!
