In het rapport ‘Persoonlijke begeleiding in de bijstand’ presenteren we de bevindingen van het onderzoek naar drie innovatieve en integrale aanpakken gericht op het activeren en vergroten van de participatie van mensen die langdurig zijn aangewezen op de bijstand. In deze aanpakken stond intensieve begeleiding op vrijwillige basis centraal, met aandacht voor alle leefgebieden van de cliënt. Samen met de Beleidsonderzoekers liepen we mee met deze pilots in Leiden, Helmond en Tilburg en interviewden professionals en deelnemers om te onderzoeken wat wij, het Rijk en (andere) gemeenten hiervan kunnen leren.
Vrijwillige, persoonlijke en integrale aanpak sluit vaak aan op problematiek en behoefte van doelgroep
In de drie pilots krijgen deelnemers intensieve dienstverlening van professionals (trajectconsulenten, participatiecoaches). Naast werk en opleiding staan deze professionals stil bij onder andere de woonsituatie, de financiële situatie, relaties, gezondheid en zingeving. De pilots laten zien hoe de problematiek van de doelgroep verweven is met het brede sociaal domein: van participatie tot zelfredzaamheid, van welzijn tot schuldhulpverlening, van bijzondere bijstand tot leefbaarheid. Het zijn dan ook integrale aanpakken. Soms blijken niet de voorzieningen van de Participatiewet nodig, maar algemeen toegankelijke voorzieningen of voorzieningen vanuit de Wet Maatschappelijke Ondersteuning, Wet Gemeentelijke Schuldhulpverlening of Zorgverzekeringswet.
En helpt weer (meer) in beweging te komen
In het onderzoek komt duidelijk naar voren hoe de intensieve persoonlijke aandacht van een professional een wereld van verschil kan maken voor mensen uit de doelgroep. Door deze begeleiding ervaren deelnemers minder praktische belemmeringen, staan ze positiever tegenover participatie, zijn ze beter in staat om de eigen regie te pakken en vol te houden, en ondernemen ze vaker acties om hun doel te behalen. Deelnemers komen weer onder de mensen, sporten en bewegen vaker, volgen vaker een cursus of maken eerste stappen op het gebied van arbeidsparticipatie
Onmisbaar is een goede interactie tussen de professional en de deelnemer. Wat daarin werkt zijn de individuele aandacht van de professional en het opbouwen van vertrouwen door geduldig te zijn en empathisch vermogen te tonen. Werkzaam is ook het versterken van zelfvertrouwen van de deelnemer door een positieve instelling van de professional, (steeds meer) de regie bij de deelnemer te beleggen en het boeken van kleine successen. Daarnaast is integraal werken cruciaal: de hulpvraag van de deelnemer centraal stellen, aandacht hebben voor alle leefgebieden en de regie voeren over hulpverlening van anderen. Dit vraagt om professionals die coachende vaardigheden hebben, gemakkelijk en echt contact kunnen leggen met mensen uit de doelgroep. Ook belangrijk zijn een goede samenwerking tussen gemeentelijke afdelingen en andere organisaties op bestuurlijk niveau en het stimuleren van het onderlinge vertrouwen tussen professionals van verschillende organisaties door dialoog. Verder zijn voldoende ruimte en tijd voor de professional, waaronder een behapbare caseload, cruciaal om van de aanpak een succes te maken.
Meer weten?
Het rapport ‘Persoonlijke begeleiding in de bijstand’ laat zich lezen als een pleidooi en handreiking voor persoonlijke begeleiding van mensen die langdurig aangewezen zijn op de bijstand. De belangrijkste lessen zijn samengevat in een mooie infographic. Op de website Overheid van nu vind je linkjes met meer achtergrondinformatie over de pilots.
