Door: Femke Bennenbroek
Soms komen dingen mooi bij elkaar. Eind vorig jaar hebben we het onderzoek naar het afwegingskader van professionals binnen Werk & Inkomen afgerond. En ongeveer tegelijkertijd was ik een aantal inspiratiesessies aan het verzorgen rondom het thema methodisch handelen. En bij beiden werd de link naar het thema shared decision making gemaakt, vooral rondom de vraag: “Hoe ga ik nou samen met die doelen stellen en een plan van aanpak maken?”. En shared decision making was wel een term die ik kende, maar ik wilde me op geen enkele manier een expert noemen. Dus ben ik in het thema gedoken. Met als gevolg dat ik helemaal fan ben geworden van deze methode. Want het is ook echt een methode die is overkomen waaien vanuit de zorg (waarbij arts en patiënt samen doelen stellen en beslissingen nemen). Maar nog meer dan een methode is het voor mij een basishouding van waaruit je als professional werkt.
Wat is die basishouding?
Voor mij begint de methode met de basishouding dat de professional expert is in het werkveld (participatie) en de client expert is in zijn eigen doelen, waarden en prioriteiten. Dat klinkt wellicht simpel en vanzelfsprekend, maar in de praktijk betekent het nogal wat. Vooral dat je als professional op een gelijkwaardige voet samen met de client werkt. Dat je als professional andere taken en belangen hebt dan de client, maakt dus niet dat je je boven de client plaatst, maar naast de client. En samen toewerkt naar duurzame impact. Het is immers niet voor niks shared decision making. Daar komt dan ook bij dat je de expertise van de cliënt net zo serieus neemt als jouw eigen expertise. En het recht van de client erkent om eigen prioriteiten te hebben en daar naar te handelen. Waarbij dit recht gekoppeld wordt aan de verantwoordelijkheid om de gevolgen van deze keuzes en prioriteiten zelf te dragen.
Waarom is dat nou belangrijk? Veel mensen denken dat dit vooral voortkomt uit een mensvisie en opvattingen. Maar uit onderzoek (voornamelijk in de zorg) blijkt dat shared decision making vanuit deze basishouding ook aantoonbaar veel voordelen heeft. Het leidt bijvoorbeeld tot meer weloverwogen keuze, een grotere kans eigenaarschap en betrokkenheid bij cliënten een goede relatie tussen professional en cliënt door open en duidelijke communicatie over verschillende opties.
Wat is dan shared decision making?
Elwyn heeft in 2012 een model ontwikkeld voor shared decision making gemaakt, waar drie stappen (‘talks’) centraal staan. Deze drie talks bouwen op elkaar voort en versterken elkaar. Omdat ze zich wat lastig laten vertalen, deze talks toch maar even met hun Engelstalige namen:
- Team talk: hier wordt de basis gelegd voor het samenwerken. De professional neemt de cliënt mee in het besef dat er sprake is van een keuze- of beslismoment en bevraagt de cliënt vooral op zijn/haar doelen, prioriteiten, waarden, twijfels en andere factoren relevant voor de besluiten die genomen gaan worden. Ook gaan de professional en client samen de opties op een rij zetten. En wat ik zelf heel mooi vind aan deze methode: de optie van niets doen wordt altijd in dit lijstje opgenomen. Niet omdat de professional daar nou echt voorstander van is, maar om de client te helpen om de besluiten zorgvuldig te wegen. De optie van niets doen biedt immers een kader en referentie voor de verschillende wel-iets-doen-opties.
- Option talk: hier gaat de professional samen met de cliënt de voor – en nadelen van de verschillende opties uitwerken (vergelijkbaar met de beslisbalans van motiverende gespreksvoering). Belangrijk is daarbij dat de professional in eerste instantie de voor- en nadelen zoals de cliënt die ervaart, ziet en verwacht uitvraagt en pas dan voor- en nadelen aanvult vanuit de eigen expertise of perspectief. Waarbij beide bronnen als even belangrijk worden beschouwd.
- Decision talk: hier werken de professional en cliënt toe naar een geïnformeerde voorkeur en wordt een onderbouwde beslissing genomen. In deze fase hoort wat mij betreft ook de opvolging: hoe gaan de professional en cliënt zorgen dat de verwachte voordelen van de voorkeuroptie ook gerealiseerd worden? En hoe gaan zij de verwachte nadelen minimaliseren?
Bij shared decision making is het zo dat de cliënt:
- Weet dat er meer dan 1 optie is
- Geïnformeerd is over alle mogelijke opties
- Inclusief de optie van niets doen
- Voor- en nadelen (gevolgen) van deze opties op een rij heeft
- Zoals hij dat zelf ziet
- En zoals de professional die ziet
- Expliciet deze voor- en nadelen weegt
- Met de professional tot de best passende keuze komt
- En een basis heeft om de voordelen optimaal te benutten, de nadelen optimaal te verminderen.
Nieuwsgierig?
Wil je meer weten over shared decision making? En hoe je het in de praktijk kan toepassen? Neem dan gerust contact met me op (femke@zinziz.nl).
