Door: Lissa Hollmann
Alweer voor de zomer ben ik begonnen met mijn reeks van vier nieuwsberichten over menselijke maat zonder willekeur. Inmiddels staan er al twee berichten online. Voordat we met nummer drie verder gaan, doen we even een korte terugblik op mijn eerdere twee geschreven stukken!
Terugblik
In mijn eerste bericht schreef ik over het voeren van het gesprek over menselijke maat zonder willekeur met uitvoerende professionals. Niet het gesprek over ‘hoe doen we dat?’, maar over ‘wat verstaan we er eigenlijk onder?’ stond daarin centraal. Dit omdat je dat als basis kunt gebruiken voordat je verder gaat naar het ‘hoe’.
In mijn tweede bericht maakte ik de eerste stap naar het ‘hoe’. Ik introduceerde het BOB (Beeldvorming – Oordeelsvorming – Besluitvorming) model om maatwerk zonder willekeur te leveren en ging specifieker in op de eerste letter van dat model, namelijk de B van beeldvorming.
In dit bericht gaan we de tweede stap onder de loep nemen, namelijk oordeelsvorming.
Oordeelsvorming
Het optimaal begeleiden van klanten begint zoals je weet dus bij een zorgvuldige beeldvorming. Maar wat als je dit beeld hebt (of denkt te hebben)? Je gaat nog niet direct over naar een besluit, je gaat eerst je oordeel vormen. In deze fase ‘weeg’ je de informatie uit de eerdere fase en je maakt een scherpe analyse van de situatie. In de waan van de dag kun je namelijk gemakkelijk voorbij een aantal belangrijke dingen gaan. Het vormen van een zo objectief mogelijk oordeel kun je doen door een aantal zaken bij jezelf te checken, zoals:
- Heb je wel alle beschikbare informatie meegenomen? Informatie vanuit het gesprek, het dossier, input van andere professionals, etc. En waarom wel en waarom niet? Wat zijn daar de risico’s van en welke mitigerende maatregelen zet ik daar tegenover? Natuurlijk heb je ook te maken met de dagelijkse praktijk, maar dan is het juist belangrijk om je bewust te zijn van de risico’s en daar doordacht iets tegenover te zetten.
- Hoe betrouwbaar en relevant is de informatie die je hebt? Je kunt kijken naar de bron van je informatie en diens belangen, maar ook naar of iets een feit is of een gevoel.
- Wat speelt er bij jou bij het bekijken van alle informatie? Wat zijn jouw eigen blinde vlekken, belangen, vooroordelen?
- Heb je, met oog op al het bovenstaande, bewust besloten welke informatie je wel mee neemt en niet mee neemt? En zou je de klant dit ook kunnen uitleggen?
De vragen zijn al heel helpend, maar de valkuilen bij oordeelsvorming kennen, gaan je ook een stuk verder helpen. Een van de belangrijkste valkuilen bij oordeelsvorming zijn het bestaan van heuristieken. Dit zijn mentale shortcuts of vuistregels die mensen gebruiken om snelle en intuïtieve beslissingen te nemen of problemen op te lossen. Fijn in de snelheid van ons bestaan, maar ook nadelig want ze vervormen soms de informatie die we dénken te hebben. Er zijn veel heuristieken en als je een beetje van psychologie houdt zijn ze heel interessant om eens in te duiken. Hieronder neem ik je er in ééntje, een die je in de spreekkamer misschien onbewust best vaak meemaakt, mee. Dit is de representativiteitsheuristiek.
Representativiteitsheuristiek
Deze heuristiek is gebaseerd op het idee dat mensen de waarschijnlijkheid van een gebeurtenis beoordelen op basis van hoe vergelijkbaar deze is met een prototype of stereotype. Even simpel gezegd: zie je iets met een zitvlak, vier poten en een rugleuning? Dan ken je de eigenschap ‘stoel’ toe. Ook al heb je dat specifieke object nog nooit gezien. Dit werkt ook zo met personen. Heb jij iemand tegenover je die op je lieve buurvrouw lijkt? Dan zet je die persoon in hetzelfde hokje als je buurvrouw. En ken je haar automatisch de eigenschap ‘lief’ toe en denk je dat zij zich hetzelfde zal gedragen als je buurvrouw. Bewust zijn van deze heuristiek helpt je met het maken van een methodisch oordeel over alle informatie die je van haar krijgt.
Tot slot
Zo, dat was een korte reis door de O van oordeelsvorming! En hoe zit dat dan bij die laatste stap? De besluitvorming? Die komt de volgende keer! Probeer eerst maar een zorgvuldig beeld (Beeldvorming) te krijgen van iemand en weeg je oordeel (Oordeelsvorming) af vóór je over gaat tot een besluit. Dan komt daarna de besluitvorming. Heb je (al) vragen of wil je meer weten? Neem dan contact met mij op via lissa@zinziz.nl
