Binnen het sociaal domein wordt steeds vaker participatief actieonderzoek uitgevoerd. Iets waar we bij ZINZIZ veel ervaring mee hebben. Deze manier van onderzoek past goed binnen het sociaal domein omdat het recht doet aan de continue veranderingen binnen het sociaal domein, de complexiteit van de dagelijkse praktijk en de behoefte aan betrouwbare, praktisch toepasbare inzichten.
Het doel van actieonderzoek is om alle betrokkenen te faciliteren in het bewust worden van (het ontstaan van) wenselijke en onwenselijke situaties, verkennen hoe zij zelf situaties kunnen verbeteren en dat positieve veranderingen duurzaam worden.
Actieonderzoek richt zich dan ook op het verbeteren van de uitvoering en op het ontwikkelen van kennis over de praktijk en die verbetering (in tegenstelling tot andere, meer ‘klassieke’ vormen van onderzoek).
Wat is kenmerkend voor actieonderzoek?
- Cyclisch
- Participatief
- Aandacht voor context
- Reflexief en persoonsgericht
- Meerdere vormen van kennis
Participatief
Onze onderzoekers doen (pro)actief mee in het project dat wordt onderzocht en de professionals participeren in het onderzoek. Met als uitgangspunt: iedereen die een bijdrage wil en kan leveren, doet mee. Onze onderzoekers zijn daarbij geen passieve observanten, die buiten de praktijk blijven staan en van een afstand aantekeningen maken en pas na afronding van het onderzoek conclusies en adviezen delen. Zij dragen actief een bijdrage aan het optimaliseren van het project, al gedurende de doorlooptijd van het project. Onze onderzoekers zijn daarbij alert op hun rol van onderzoeker en adviseur, zij gaan niet ‘op de stoel van de projectleider en projectleden zitten’. De professionals die het project uitvoeren doen actief mee aan het onderzoek. Zij denken mee in een handig en passend ontwerp, hebben een actieve rol in het verzamelen van gegevens en dragen bij aan zinvolle en praktische adviezen, schrijven van rapportages en het vertalen daarvan naar concrete acties in het project.
Cyclisch
De onderzoekers doorlopen samen met de professionals meerdere keren de cyclus van plannen, ontwikkelen (actie), dataverzameling (observeren) en reflectie. Aan het einde van elke cyclus bepalen zij samen wat voor de volgende fase. Er is dus niet aan het begin een vaststaande blauwdruk waar niet van wordt afgeweken, het is een flexibele aanpak waarbij inzichten al direct worden meegenomen in het project en waar het doel van het onderzoek en de actualiteit van het project continu worden meegenomen om de aanpak zo passend en effectief mogelijk te maken.
Oog voor de context
Er is veel aandacht voor de unieke context van het project en de impact daarvan op het project en het onderzoek. De huidige dagelijkse praktijk binnen het sociaal domein is te complex voor een standaard en vaststaande aanpak. Er spelen continu politieke, conjuncturele en culturele, relationele en tijdsgebonden factoren die het project beïnvloeden. Het onderzoek wordt geoptimaliseerd gegeven die context, maar de context wordt ook actief benut binnen het onderzoek. Onze onderzoekers analyseren samen met de professionals de impact van deze context voor het project en bedenken slimme methodieken voor het onderzoek gegeven die context. Door de context te benutten in het onderzoek wordt bovendien de belasting en verstoring van het onderzoek voor de professionals verminderd.
Reflexief en persoonsgericht
Onze onderzoekers stimuleren de professionals van het project om gebeurtenissen, eigen handelen en ervaringen te begrijpen, verklaren en te vertalen naar vervolgacties. Dit betekent dat de onderzoekers de tijd nemen om met de professionals te reflecteren, waarbij leren en verbeteren voorop staan en waarbij de focus ligt op de toekomst. Reflexiviteit houdt ook in dat de onderzoekers ook de integriteit en ethiek van het project en het onderzoek bewaken (Hoe gaan we om met verschillende belangen? Wat doen we met een minderheidsmening? Zijn we nog steeds dingen aan het doen die bijdragen aan het doel van het project? Waarom betrekken we bepaalde mensen wel/niet?) iets dat extra aandacht vraagt vanwege de cyclische aanpak en daarmee er ook de valkuil bestaat deze uit het oog te verliezen.
Meerdere vormen van kennis
Het belang van kennis, naast die vanuit experimentele, gerandomiseerde design, wordt expliciet onderkend. Juist omdat het doel van actieonderzoek is om de praktijk beter te begrijpen en deze respectvol te verbeteren. Vanuit de principes van evidence based practice wordt de kennis van professionals en cliënten evenveel gewicht toegekend als wetenschappelijke kennis. Juist de combinatie van deze bronnen van kennis, levert betrouwbare, praktisch toepasbare inzichten op.
Voorbeelden van projecten met actieonderzoek
